ACT en zelfregulerend leren bij hoogbegaafdheid
In de orthopedagogische praktijk blijkt ACT goed aan te slaan bij kinderen, jongeren en volwassenen die van nature de wereld om hen heen bevragen. Omdat er nog bijzonder weinig onderzoek is gedaan naar de effectiviteit van Acceptance and Commitment Therapy (ACT) bij kinderen en jongeren met kenmerken van hoogbegaafdheid, heb ik mijn eindscriptie voor de RITHA opleiding tot ECHA Specialist benut om ‘de toepassing van ACT binnen het zelfregulerend leren bij adolescenten met een zeer hoge intelligentie’ te verkennen.
Impliciete kennis
Voor sommige leerlingen met kenmerken van (hoog)begaafdheid, dan wel bredere neurodiversiteit en/of een hoge mate van sensitiviteit, is de aansluiting met een passende ontwikkelomgeving niet altijd vanzelfsprekend. Wanneer we specifiek naar de leeromgeving kijken, is dit wel waar deze leerlingen dagelijks onbewust feedback ontvangen over zowel hun eigen functioneren, als kenmerken die bij deze leeromgeving horen. De opgedane impliciete kennis nemen leerlingen mee naar alle contexten waarbinnen zij zich vervolgens begeven. Het wordt onderdeel van hoe zij naar zichzelf en hun omgeving kijken.
Relational Frame Theory
De Relational Frame Theory is de belangrijkste theoretische fundering van ACT. Het beschrijft hoe we met ons talige denken grote hoeveelheden kennis aan elkaar kunnen verbinden binnen relationele kaders. Wat wij als mensen met onze ontwikkelde prefrontale cortex de hele dag door doen, is het ophalen van herinneringen en vooruit denken. We zijn in staat om emoties en gevoelens in stand te houden door negatieve ervaringen uit het verleden te projecteren op de toekomst. Het psychologisch lijden dat we onszelf hiermee aan doen is de grondslag voor spanning, angst en experiëntiële vermijding – oftewel het vermijden van het ervaren van de dingen des levens. Kan ACT leerlingen helpen die, specifiek binnen de context van school, onvoldoende tot leren komen vanwege onbewust verkregen belemmerende overtuigingen? Aanknopingspunten voor het bevestigende antwoord lijken onder andere te liggen bij het bevorderen van de algehele psychologische flexibiliteit, het bevorderen van zelfcompassie en de toepassing van de volledige ACT interventie binnen de schoolse context door een bekwame ACT therapeut.
Therapeutische interventie
Dat het bevorderen van psychologische flexibiliteit van meerwaarde zou kunnen zijn voelt een beetje als een open deur, omdat psychologische flexibiliteit dé overkoepelende resulterende vaardigheid is binnen ACT. De positieve invloed van zelfcompassie is interessanter, omdat het de nuance verlegt van ‘het anders leren kijken naar het denken over de situatie’ naar ‘het anders leren kijken naar de gedachten over je observerende zelf’. Zelfcompassie als concept bestaat binnen het element zelf-als-context, dat zich vertaalt naar interne taal (hoe denk of spreek je over jezelf?) en gedrag (hoe goed zorg je voor jezelf?). Wanneer een leerling met belemmerende overtuigingen worstelt, is het goed denkbaar dat dit de interne taal beïnvloedt en maakt dat de leerling streng is voor zichzelf, motivatie verliest of deelname aan het onderwijs helemaal moet opgeven. Actieve oefening in mildheid ten aanzien van het interne taalgebruik middels defusie en mildheid in gedrag middels daden van zelfcompassie, kunnen hierin een nieuw perspectief geven aan het Relational Frame.
ACT Randomized Controlled Trials zijn te vinden op de website van de Association for Contextual and Behavioral Science via https://contextualscience.org/act_randomized_controlled_trials_1986_to_present
ACT gerelateerde referenties
A-Tjak, J. (2009) Acceptance and Commitment Therapy: hoe nieuw taalgebruik kan bijdragen aan een rijker leven. Psychopraxis, 11, 124-130.
A-Tjak, J. (2010). Acceptance and Commitment Therapy: Een nieuwe vorm van cognitieve gedragstherapie. GZ-Psychologie, 10-13.
Bruyninx, L., Barnes-Holmes, Y., McEnteggart, C., Thewissen, R., & Vleugel, M. (2022). ACT met hoofd en hart. Boom.
Fang, S. & Ding, D. (2020). A meta-analysis of the efficacy of acceptance and commitment therapy for children. Journal of Contextual Behavioral Science, 15, 225-234.
Jansen, G. & Batink, T. (2019). Time to ACT: Het basisboek voor professionals. Thema.
Ong, C.W., Barney, J.L., Barrett, T.S., Lee, E.B., Levin, M.E., & Twohig, M.P. (2019). The role of psychological inflexibility and self-compassion in acceptance and commitment therapy for clinical perfectionism. Journal of Contextual Behavioral Science, 13, 7-16.
Petersen, J.M., Davis, C.H., Renshaw, T.L., Levin, M.E., & Twohig, M.P. (in press). School-Based Acceptance and Commitment Therapy for Adolescents With Anxiety: A Pilot Trial. Cognitive and Behavioral Practice.
Rezaeisharif, A., Sobhi-gharamaleki, N., Pouradbol, S., Zarghamhajebi, M., & Beyki, M. (2021). The effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy on Improving Academic Self-regulation and Psychological Flexibility in Students with Specific Learning Disorders (SLD). Psychological Studies, 17 (3), 115-136.
Samsen, M., & De Heus, J. (2017). Acceptance and Commitment Therapy bij kinderen en jongeren. Bohn Stafleu Van Loghum.
Steeman, M., & Klomp, F. (2020). Psychologische flexibiliteit in het onderwijs. SWP.