Sympathie, empathie en (zelf)compassie.
Als er íemand is die de kenmerken van sympathie en empathie kan nuanceren, dan is het Brené Brown! In deze geanimeerde versie van haar spreken, worden de verschillen heerlijk duidelijk.
Spoiler: “Als het gaat om reacties draagt empathie bij aan verbinding en ontstaat er bij sympathie een bepaalde afstand. Het is een keuze om een reactie te geven vanuit kwetsbaarheid en verbondenheid.”
Maar hoe verhoudt empathie zich eigenlijk tot (zelf)compassie?
Eén van de meest inzichtelijke omschrijvingen van compassie die ik tot nu toe ben tegengekomen, noemt het ‘een actieve staat van wijsheid en vriendelijkheid’. Het neemt het concept van empathie en voegt daar het component actie aan toe. Als een soort ondersteunende daadkracht richting de ander, of richting jezelf in de vorm van zelfcompassie. Ook hierin schuilt een keuze.
In Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is zelfcompassie een belangrijk thema. Het is onderdeel van het perspectief dat je kunt hebben ten opzichte van jezelf in een bepaalde context. Je zelfbeeld kan zich bijvoorbeeld verhouden tot persoonsaspecten, maar ook tot plaats of tot tijd. Het maakt daarmee ook deel uit van je emotionele veerkracht, iets dat we dagelijks inzetten. Zelfcompassie is dus best heel handig om bewust bedreven in te raken!
De impact van leed verzachtende compassievolle acties dringt vaak pas diep door, wanneer met een visualisatie wordt gevoeld wat het betekent om net zo goed voor jezelf te zorgen als voor een ander.
Benieuwd hoe dit in zijn werk gaat? Ervaar het met de ‘Geleide ACT-oefening Zelfcompassie (Zelf als Context)’ van ACT in Actie.
Pauzeren en meeveren
Ben je iemand die bewust of onbewust emoties onderdrukt zodat je kunt blijven functioneren? Dan is dit je reminder om te pauzeren en je lichaamssignalen te gaan verkennen, voordat je weer door-door-door gaat.
Zorgen je intense emoties er voor dat je gemakkelijk je kompas verliest en stil blijft staan? Stel jezelf dan de vraag of je bereid bent om jezelf in beweging te zetten en actief richting te kiezen.
Juist wanneer de dingen van het leven groots voelen en je emoties zwaar, is de weg vrij om voorrang te gaan geven aan dat wat voor jou belangrijk is. De kans is namelijk net zo groot(s), dat zelfs de kleinste stapjes op jouw waardenweg je de nodige beetjes zelfcompassie, heling, motivatie en zingeving brengen om veerkrachtiger te worden.
Meeveren in fysieke zin gaat over bewegen zonder de overmatige inzet van kracht of spierspanning, waarbij inspanning uiteraard wel nodig is om überhaupt een beweging in te zetten. Zo kun jij je emoties ook beschouwen. Je hebt ze nodig als drijfveer en metgezel, welke kant je jezelf ook op stuurt.
Afbeelding door The New Happy.
Loskomen van intern verzet
Wist je dat intern verzet tegen je emoties hier juist een vergrootglas op legt? Het versterkt wat je al voelt en voegt daar ook nog eens negatieve metacognities aan toe.
Dr. Russ Harris legt met het concept ‘The Stuggle Switch’ heerlijk beeldend uit hoe je de knop omzet met ACT.
Afbeelding door ACT Auntie Louise Gardner.
Loskomen van belemmerende gedachtepatronen
Wij mensen kunnen met onze ontwikkelde prefrontale cortex herinneringen ophalen en vooruit denken. Dit doen we dan ook de hele dag door. We zijn in staat om emoties en gevoelens in stand te houden door negatieve ervaringen uit het verleden te projecteren op de toekomst. Van daaruit raken we soms zó aangehaakt op specifieke gedachtepatronen, dat we onszelf hiermee een psychologisch lijden aandoen dat een voedingsbodem vormt voor angst- en spanningsklachten en resulteert in het vermijden van ervaringen des levens (experiëntiële vermijding).
Eenmaal aangehaakt raken we in een vicieuze cirkel die ons steeds verder verwijdert van het leven dat we eigenlijk zouden willen leven. We raken verwijderd van de dingen die we belangrijk vinden, onze waarden, maar ook van de dingen die ons de emotionele ruimte geven om onszelf en ons leven in de gewenste richting te bewegen.
De kunst is om dit proces op te merken en belemmerende gedachten te identificeren als slechts gedachten, zonder wegend oordeel. Doorzie je waar waar een gedachtepatroon zijn oorsprong vindt? Stel jezelf dan de vraag of het in het hier-en-nu ook nog nodig is om er zo veel (extra) gewicht aan toe te kennen. Een gedachte belichaamt namelijk niet wie je bent, noch je potentieel, noch de voorspelde uitkomst van je keuzedilemma.
Het proces van loshaken geeft ons de vrijheid om keuzes te maken die ons dichter bij ons (levens)doel brengen. En dat begint bij een oefening in bewustwording.
Bekijk ‘The Choice Point Model’ van dr. Russ Harris.
Afbeelding door ACT Auntie Louise Gardner.
Loskomen van sociale vergelijking
Dr. Susan David houdt een kort pleidooi voor het loskomen van continue, stress en angst veroorzakende, soms zelfs verlammende sociale vergelijking: “Want freedom from social comparison? Focus on articulating your values. They will help you clarify why you are doing something according to your own standards rather than according to those created by others. Our values free us from social comparison and foster self-acceptance, which is crucial to mental health.”
Ik ben het ontzettend met haar eens, hier mag je in je persoonlijke ontwikkeling van bevrijd zijn. Hier mogen opgroeiende kinderen van leren loskomen, met bewuste naasten als leidend voorbeeld. Dicht bij jezelf blijven te midden van alle maatschappelijke verwachtingen is zowel moeilijk als bewonderenswaardig, èn enorm de moeite waard!
Verborgen wonden
Kinderen laten wel eens reacties zien die niet direct logisch of passend lijken voor de situatie waarin zij zich op dat moment bevinden. Wanneer je als omgeving de onderliggende behoeften wilt ondersteunen, is het belangrijk om te begrijpen dat een kind, eigenlijk ieder mens, ‘een onzichtbare koffer’ bij zich kan dragen. Hierin liggen feiten, emoties en herinneringen opgeslagen en uit deze informatie worden overtuigingen gevormd die reacties kunnen beïnvloeden. Bij sommige kinderen blijft de koffer lange tijd potdicht, bij anderen barst hij regelmatig open op onverwachte momenten en met ogenschijnlijk buitenproportionele intensiteit.
Compassie en nieuwsgierigheid zijn in deze de sleutelwoorden. Als het voor (pleeg)ouder(s) en kind veilig voelt, kun je samen onderzoeken wat er in de koffer zit. Je kunt bijvoorbeeld de emoties achter het gedrag verkennen, benoemen en erkennen, en helpen om deze te reguleren door samen te spelen, te bewegen of samen muziek te maken. De veerkracht van een kind groeit overigens ook wanneer het onderdeel wordt van een hernieuwd perspectief op de gebeurtenissen die bepalend zijn geweest voor de inhoud van de koffer.
Voor het vergroten van veerkracht bij verborgen wonden kunnen technieken uit Trauma Focused ACT heel goed worden gecombineerd met het speelse karakter van ACT voor kinderen en creativiteit!
Bekijk ´The invisible Suitcase´ van de New York Counsel on Child and Adolescent Psychiatry (NYCCAP).