ACT en zelfregulerend leren
In de orthopedagogische praktijk blijkt ACT goed aan te slaan bij kinderen, jongeren en volwassenen die van nature de wereld om hen heen bevragen. Omdat er nog bijzonder weinig onderzoek is gedaan naar de effectiviteit van Acceptance and Commitment Therapy (ACT) bij kinderen en jongeren met kenmerken van hoogbegaafdheid, heb ik mijn eindscriptie voor de RITHA opleiding tot ECHA Specialist benut om ‘de toepassing van ACT binnen het zelfregulerend leren bij adolescenten met een zeer hoge intelligentie’ te verkennen.
Impliciete kennis
Voor sommige leerlingen met kenmerken van (hoog)begaafdheid, dan wel bredere neurodiversiteit en/of een hoge mate van sensitiviteit, is de aansluiting met een passende ontwikkelomgeving niet altijd vanzelfsprekend. Wanneer we specifiek naar de leeromgeving kijken, is dit wel waar deze leerlingen dagelijks onbewust feedback ontvangen over zowel hun eigen functioneren, als kenmerken die bij deze leeromgeving horen. De opgedane impliciete kennis nemen leerlingen mee naar alle contexten waarbinnen zij zich vervolgens begeven. Het wordt onderdeel van hoe zij naar zichzelf en hun omgeving kijken.
Relational Frame Theory
De Relational Frame Theory is de belangrijkste theoretische fundering van ACT. Het beschrijft hoe we met ons talige denken grote hoeveelheden kennis aan elkaar kunnen verbinden binnen relationele kaders. Wat wij als mensen met onze ontwikkelde prefrontale cortex de hele dag door doen, is het ophalen van herinneringen en vooruit denken. We zijn in staat om emoties en gevoelens in stand te houden door negatieve ervaringen uit het verleden te projecteren op de toekomst. Het psychologisch lijden dat we onszelf hiermee aan doen is de grondslag voor spanning, angst en experiëntiële vermijding – oftewel het vermijden van het ervaren van de dingen des levens. Kan ACT leerlingen helpen die, specifiek binnen de context van school, onvoldoende tot leren komen vanwege onbewust verkregen belemmerende overtuigingen? Aanknopingspunten voor het bevestigende antwoord lijken onder andere te liggen bij het bevorderen van de algehele psychologische flexibiliteit, het bevorderen van zelfcompassie en de toepassing van de volledige ACT interventie binnen de schoolse context door een bekwame ACT therapeut.
Therapeutische interventie
Dat het bevorderen van psychologische flexibiliteit van meerwaarde zou kunnen zijn voelt een beetje als een open deur, omdat psychologische flexibiliteit dé overkoepelende resulterende vaardigheid is binnen ACT. De positieve invloed van zelfcompassie is interessanter, omdat het de nuance verlegt van ‘het anders leren kijken naar het denken over de situatie’ naar ‘het anders leren kijken naar de gedachten over je observerende zelf’. Zelfcompassie als concept bestaat binnen het element zelf-als-context, dat zich vertaalt naar interne taal (hoe denk of spreek je over jezelf?) en gedrag (hoe goed zorg je voor jezelf?). Wanneer een leerling met belemmerende overtuigingen worstelt, is het goed denkbaar dat dit de interne taal beïnvloedt en maakt dat de leerling streng is voor zichzelf, motivatie verliest of deelname aan het onderwijs helemaal moet opgeven.
ACT en het voorspellende brein
Zowel in de theorie van het voorspellende brein als in acceptance and commitment therapy staan het opmerken van lichaamssensaties, ervaringen en perceptie centraal. Ten aanzien van emotieregulatie loont het om rijke taal aan te bieden om de aangeleerde labels voor emoties nauwkeuriger te differentiëren en daarnaast variërende ervaringen toe te voegen aan het huidige belevingskader.
Vanuit ACT passen we actieve oefening in mildheid toe: middels defusie raken we minder nauw verbonden met het belemmerende interne taalgebruik, zodat er ruimte ontstaat voor de nieuwe talige concepten. Middels daden van zelfcompassie voegen we variërende ervaringen toe aan het belevingskader en kunnen gedragsuitingen vanuit een nieuw perspectief worden geïnterpreteerd.
ACT Randomized Controlled Trials zijn te vinden op de website van de Association for Contextual and Behavioral Science via https://contextualscience.org/act_randomized_controlled_trials_1986_to_present